Het uiten van emoties  – door Serge Lutgens

Binnen dit helder gewaarzijn zijn de drie dimensies van Zijn
Onafscheidelijk en volmaakt aanwezig als één geheel:

De leegte en volstrekte afwezigheid van concreet bestaan
Is de Ruimtedimensie van de Werkelijkheid.

De lichtgevende helderheid en uitstraling van deze ruimte
Is de stralende dimensie van verrukking.

De oneindige rijkdom van vormen die verschijnen
Is de ontvankelijke dimensie van transparante verschijnselen.

Deze drie zijn volledig aanwezig en volmaakt één.
En zijn de essentie van het gewaarzijn zelf.

Ik merk dat binnen Hart voor Vrijheid en waarschijnlijk sowieso in de westerse en Nederlandse cultuur een groot misverstand bestaat over het uiten van emoties. Binnen de christelijke opvoeding is het heel gebruikelijk om zogenaamde positieve emoties aan te moedigen en negatieve emoties onder het tapijt te vegen. Daarmee verworden de kernwaarden Liefde, Verbinding, Vertrouwen en Integriteit tot repressieve voertuigen voor alles wat het stempel negatief toebedeeld heeft gekregen.

Ik krijg wel eens het verwijt van met name het bestuur van Hart voor Vrijheid, maar ook van de mensen daaromheen en die mensen die niet duidelijk een standpunt willen innemen, dat ons Feitenrelaas meer uit meningen dan uit feiten bestaat en daarmee gekleurd is. Laat ik even heel duidelijk zijn. Alle gebeurtenissen die beschreven zijn in het Feitenrelaas zijn daadwerkelijk gebeurd. Hier is niets over gelogen. Ik heb het met meerdere mensen geschreven, de gebeurtenissen zijn met elkaar besproken en geverifieerd en met mailwisselingen en andere documentatie onderbouwd.

Natuurlijk staan er woorden in zoals “disfunctioneren”, “integriteitsschendingen”, “gaslighting” en “onbehoorlijk bestuur”, maar dat zijn woorden die onderbouwd de realiteit beschrijven. Je kan natuurlijk twisten of iets een integriteitsschending is of niet en dat zou heel goed cultuurgebonden kunnen zijn. Ik ben uitgegaan van de cultuur waarvoor Hart voor Vrijheid zou moeten staan. Binnen deze cultuur die gevormd is uit het coronaprotest met de idealen van vrijheid en een bottom-up gemeenschap zijn de beschreven feiten te classificeren als integriteitsschendingen en daarmee dus als het disfunctioneren van het bestuur.

Om als mens, maar ook als vereniging werkelijk spiritueel te groeien, is het belangrijk dat we zeggen wat we denken en confronterende woorden niet uit de weg gaan. Uiteraard wel met maximaal respect voor de ander. In dit geval door het eerst te proberen in alle beslotenheid te bespreken. Als de ander daar niet op reageert en de fouten niet wil erkennen, dan kunnen we niet anders dan dit (in het belang van de vereniging) naar buiten te brengen. Wanneer we de confrontatie uit de weg zouden gaan, verpakken we het in een wollen deken en zal het dus ook nooit helder worden.

Ik merk dat we binnen de afdeling Amsterdam nu steeds meer op een punt zijn gekomen waarbij we werkelijk zeggen wat we van elkaar vinden en dat geeft een enorme veilige basis, waar we werkelijk open van elkaar kunnen leren en groeien. Zo’n omgeving maakt dat conflicten niet onmiddellijk ontsporen, omdat mensen naar zichzelf durven kijken.

Ik heb net het interview tussen Mordechai Krispijn en David Icke gezien. Ik moet zeggen dat het meeste me heel zinnig overkwam, alleen in het laatste deel van het interview kwam ik iets tegen wat vaak verkeerd geïnterpreteerd wordt. Het ging over de reptielwezens, ofwel demonen die zich voeden met onze lagere emoties. Dit soort denkbeelden voeden de toxische positiviteit (zie eerder artikel over toxische positiviteit), dat we vooral geen negatieve emoties mogen hebben. Ik ga nu niet speculeren over het bestaan van deze wezens, maar het is juist het niet helder waarnemen en daarmee onderdrukken van deze emoties die het conflict in de wereld voeden.

Alle emoties zouden gerespecteerd moeten worden, omdat dit een deel is van ons menselijk bewustzijn. Wanneer deze emoties in de onmiddellijkheid van het zijn helder worden en zich mogen uiten, kunnen ze niet doorwoekeren tot allerlei identificaties en verwarringen die binnen deze wereld van conflict zo kenmerkend zijn.

Ik ga hieronder dieper in op dit thema vanuit een eeuwenoude wijsheid, het Tibetaans Boeddhisme en met name de Dzokchen-traditie. Ik heb me jarenlang bezig gehouden met deze traditie, zoals dat door mijn leraren Robert Hartzema en Marjan Möller werd onderwezen.

De primaire emoties binnen het Tibetaans Boeddhisme, te weten Angst, Woede, Arrogantie, Begeerte en Jaloersheid, zijn emoties die we in het westen als negatief beschouwen. In werkelijkheid zijn het geen negatieve emoties en wordt het pas negatief wanneer we deze emoties onderdrukken, omdat het dan leidt tot allerlei verwarringen en ego-patronen waarmee we onszelf klem zetten.

In dit artikel zal ik inzoomen op emoties vanuit Dzokchen. Ik zal dit verder relateren aan de diverse dimensies van helder gewaarzijn. Helder gewaarzijn (rigpa) is de pure kwaliteit van ons bewustzijn en speelt zich buiten ons “ik”- bewustzijn of “zelf” af. Voordat we een verschijnsel om ons heen benoemen in de onmiddellijkheid van het Zijn, is er helder gewaarzijn. Op het moment dat we de verschijnselen om ons heen benoemen, ontstaan verwarringen en identificaties die tot expressie komen via de vijf basale emoties. Dit zijn angst/verwarring, woede, arrogantie, begeerte en jaloezie. Deze basale emoties zou je kunnen weergeven via een soort landkaart die de uiterlijke en innerlijke wereld met elkaar verbindt. Dit noemen we de Mandala (zie afbeeldingen). De zogenaamd positieve emoties, zoals Liefde en Vreugde worden binnen Dzokchen gevoelens genoemd.

Het centrum van de Mandala (vierkant) is het Hart, gekoppeld aan ons hartcentrum en de emotie die daar bij hoort is angst/verwarring. Het hart is blauw van kleur en heeft dezelfde kleur als de buitenkant van de Mandala, die staat voor de oneindige ruimte daarbuiten. Ons hart is dus een afspiegeling van de oneindige ruimte daarbuiten. Het hart is, net als ruimte, leeg en volledig open. Wanneer we deze kwaliteit volledig open zouden ervaren wordt het allesomvattend of allesomhelzend gewaarzijn. Deze gelaagdheid van helder gewaarzijn laat alles zoals het is. Het grijpt niet vast, duwt niet weg, ontkent niets en neemt alles in zijn totaliteit waar. Deze grenzeloze openheid jaagt angst aan. Je raakt in paniek en vanuit paniek ontstaat een scala aan reacties en verwarringen. Vandaar dat het gekoppeld is aan de emotie angst.

Het oostelijke deel van de Mandala, waar de zon opkomt is stralend wit van kleur. Het licht van de zon die alles heel scherp neerzet is gekoppeld aan de emotie woede. In het lichaam is het gekoppeld aan het voorhoofdcentrum. Op het moment dat er iets gebeurt dat niet OK is, ontstaat een vlijmscherp gevoel van “het klopt niet”. Deze kwaliteit van helder gewaarzijn is het alles-weerspiegelend gewaarzijn. Het wordt weerspiegelend genoemd omdat het alles wat niet klopt vlijmscherp terugkaatst, als een spiegel. Dat kunnen patronen in onszelf zijn, maar ook patronen die we in de omgeving om ons heen waarnemen. Op het moment dat we geen ruimte kunnen geven aan wat we vlijmscherp zien, ontstaat woede.

Het zuidelijke deel van de Mandala is goudgeel en staat voor trots en arrogantie. Het is gekoppeld aan onze buik en navelgebied. Bij trots en arrogantie plaatsen we ons boven de ander. Voordat arrogantie en trots kunnen ontstaan is er gewaarzijn van gelijkheid. Helder gewaarzijn is altijd aanwezig en is niet iets dat verworven kan worden. Het is in de onmiddellijkheid van het zijn, wanneer het “zelf” nog niet is neergezet. Zonder “zelf” is er geen wezenlijke scheiding tussen datgene wat verschijnt in ruimte en jij die de verschijning waarneemt. Dit moeten we niet verwarren met het persoonlijke niveau. Op het persoonlijke niveau hebben mensen verschillende kwaliteiten en talenten en zijn we niet aan elkaar gelijk, maar wel gelijkwaardig.

Op het moment dat we de energie van de helderheid ontkennen, ontstaat verkramping en wordt het ego versterkt. In het geval van gewaarzijn van gelijkheid ontstaat dan de emotie die verbonden is met trots en arrogantie.

Het westelijke deel van de Mandala is rood en gekoppeld aan het keelgebied. De emotie begeerte hoort bij dit deel van de Mandala. De kwaliteit van gewaarzijn die aan dit deel van de Mandala gekoppeld is, noemen we allesonderscheidend gewaarzijn. Binnen de dimensie van gewaarzijn weten we drommels goed wat tot vrijheid leidt en waar we onszelf door klem zetten. Op het moment dat begeerte ontstaat wordt het troebel en valt het onderscheidend vermogen weg.

Kunnen we het onderscheid maken tussen iets dat ons klem zet en iets dat tot bevrijding leidt? Neem de vereniging Hart voor Vrijheid: moeten we maar doorgaan om te vechten voor de vereniging, of kunnen we onze energie beter besteden om iets nieuws op te bouwen? Begeerte vertroebelt dat onderscheid en leidt tot allerlei conflicten, identificaties en problemen waar veel energie en tijd in gaat zitten.

Het noorden van de Mandala heeft de kleur groen en is gekoppeld aan het bekkengebied en de geslachtsorganen. De emotie die erbij hoort is jaloezie/afgunst. Bij jaloezie/afgunst plaatsen we ons onder de ander (in tegenstelling tot arrogantie en trots). Je maakt jezelf tot slachtoffer en wordt passief. Jaloersheid maakt passief omdat al je energie gaat naar het vergelijken met de ander. De ander is toch beter, dus waarom zou je in actie komen? Terwijl, wanneer je wel in je kracht blijft staan, dan kom je in actie en kijkt hoe die ander dat heeft kunnen bereiken. Het noorden van de Mandala is daarom gekoppeld aan het allestotstandbrengend gewaarzijn.

De geschorsten van Hart voor Vrijheid hebben de wil om vanuit het allestotstandbrengend gewaarzijn de vereniging op koers te houden met een gedrevenheid om deze te laten bloeien vanuit de ware betekenis van onze kernwaarden. Dit hebben wij voornamelijk gedaan vanuit het allesweerspiegelend gewaarzijn, omdat bepaalde handelingen van het bestuur niet OK waren. Het klopt niet wanneer je als bestuur praat over onze kernwaarden en tegelijkertijd in je handelen leden cancelt. Het Feitenrelaas is daarom een onverschrokken representatie waarmee we het bestuur van Hart voor Vrijheid de spiegel hebben voorgehouden.

Ik denk dat, zowel op macro- als op microniveau, de oostkant (woede) op dit moment heel duidelijk uitgewerkt wordt in de wereld om ons heen. De tekst “het klopt niet” is daarom een hele toepasselijke tekst binnen demonstraties. We zien het binnen conflicten in de wereld, evenals binnen ons eigen Hart voor Vrijheid. De mensen die we binnen de huidige crises als “wakker” zien, hebben alleen maar iets meer toegang tot deze kant van de Mandala, zodat ze zich ervan bewust worden dat het niet klopt. Maar zelfs binnen die groep zien we dat het op microniveau, zoals binnen onze eigen vereniging, nog vaak lastig is om te zien.

Het wegstoppen van woede of enige andere emotie is nooit de oplossing. Op het moment dat we meer toegang hebben tot het pure bewustzijn, dat we helder gewaarzijn noemen en hier in vijf hoedanigheden zijn beschreven, zullen de emoties minder makkelijk leiden tot verwarringen en identificaties en kunnen we bewust kiezen om een emotie te uiten of niet, zonder het te onderdrukken. Op dat moment zal de emotie ook veel meer zuiver vanuit de onmiddellijkheid van het Zijn ontstaan en minder een connectie hebben met onze ballast van trauma’s, identificaties en verwarringen uit het verleden.

Met behulp van meditatie-oefeningen, oefeningen in het dagelijks leven en Yoga- oefeningen om ons lichaam te stimuleren, is het mogelijk om meer toegang tot helder gewaarzijn te krijgen. Dit is werkelijk “wakker worden” en begint bij het besef dat we niet wakker zijn en het besef dat ons “ik” nergens concreet aanwezig is. Wij zijn niet ons “ik”. Dat “ik” dat ogenschijnlijk concreet aanvoelt, wordt elk moment weer opnieuw geboren binnen ons bewustzijn en kan een verscheidenheid aan vormen aannemen. Michiel Koperdraat heeft dat aspect binnen onze werkgroep vanuit Ouspenski en Gurdjieff en zijn eigen ervaring proberen over te dragen. Voor mij zijn die inzichten de meest basale voorwaarden om geschikt te zijn voor een Commissie Integriteit binnen een werkelijk vernieuwende spirituele partij met kernwaarden zoals deze binnen Hart voor Vrijheid worden uitgedragen.

Literatuur

1. Boeddhistische Psychologie – Robert Hartzema, ISBN: 9789063501006
2. Mandala, energie emoties en bevrijding – Robert Hartzema, ISBN: 9789063501037
3. De bevrijding van het bewustzijn – Longchenpa, ISBN: 9789063501051
4. Naakt Zien – Padmasambhava, ISBN: 9789063501082 (gedicht, zie blz. 129)
5. Boeddhisme en emoties (karnak.nl) – Robert Hartzema

terug naar De Andere Nieuwsbrief