Zonsverduistering – door Michiel Koperdraat
Afgelopen dinsdag 25 oktober was er een gedeeltelijke zonsverduistering. De maan beet een klein hapje uit ons zonlicht en er was dus even wat minder licht door dit obstakel. Dit doet me denken aan de doorgaans gangbare staat van de menselijke geest, die chronisch is verduisterd.
Meestal is die verduistering partieel, soms totaal. Het innerlijke ‘zonlicht’ is er wel degelijk, het wordt alleen ergens door tegengehouden. Als het innerlijke licht wordt geblokkeerd, worden mooie menselijke eigenschappen als oprechtheid, openhartigheid, integriteit, vrijheid en liefde ook geblokkeerd.
Veel dingen waarvan we denken dat die onze identiteit vormen, beperken onze natuurlijke en goddelijk te noemen staat van geest en daarmee onze individuele mogelijkheden om zelf-expressief te bloeien. Een innerlijke zonsverduistering. We hebben vaak last van allerlei dingen: last van mensen, meningen, situaties, lichamelijk ongemak, noem maar op. We ergeren ons aan van alles en nog wat. ‘Je ergeren’ is een wederkerig werkwoord, dus dat doen je jezelf aan en dit geldt voor iedereen.
Objectief bekeken hebben we voornamelijk last van onze eigen preoccupatie over van alles en nog wat. Last van onze eigen onbalans hierdoor, last van emotionele wisselingen, last van dingen die ons geluk in de weg zouden staan. We kunnen last hebben van onzekerheid of zelfkritiek en dan raken we makkelijk gekwetst; of we hebben juist last van zelfingenomenheid, verbeelding of zelfs arrogantie en dan ervaren we oppositie in allerlei situaties. We kunnen geplaagd worden door verwardheid, frustraties, depressie of malende gedachten. We zijn opgewonden, rusteloos, gehaast, gedeprimeerd of verveeld. We voelen ons leeg en uitgehold of vol als een ballon die op knappen staat. En bovendien: niets van dit alles is duurzaam. Het wisselt elkaar af als weersomstandigheden. Je kunt dit gerust een innerlijke zonsverduistering noemen, een gedeeltelijke die overtrekt, of een totale die een mens in ongeluk kan storten.
Hardnekkige obstakels die ons Nu-gewaar zijn in de weg staan, zijn ideeën die onwaar zijn en waar we onder gebukt kunnen gaan doordat gedachtestromen ze telkens aanjagen. Ideeën als ‘ik kan dit niet, ik ben hier niet goed in’, ‘het leven zit tegen’, ‘wat zullen anderen wel van mij denken’, ‘ik word hier zo moe van, ik ben er helemaal klaar mee’, ‘ik schiet tekort’, enzovoort.
Maar ook: ‘ik ben belangrijk’, ‘het draait nu om míj’, ‘dat doet niemand mij na’, ‘ik heb met niemand iets te maken’ of ‘wie denk je wel dat je bent?’. Vloeken en ‘what-the-f*ck’-gedachten wijzen ons ook haarfijn op zon-verduisterende mindsets. Vooral de populaire uitdrukking ‘ik ben er helemaal klaar mee’ is tekenend voor het feit dat men er totaal niet klaar mee is. Het is een mentaal wegwerpgebaar om zich op een oneigenlijke manier te beschermen en zo een surrogaat van innerlijke vrede of kracht op te roepen.
Al deze mentaal geprogrammeerde ideeën (vaak al op jonge leeftijd geconditioneerd), dit innerlijk applaus en boe-geroep beperken onze capaciteiten. Het maakt dat we situaties waarin we ons bevinden niet naar de juiste waarde inschatten en we niet optimaal op het moment inspelen. We zijn niet verankerd in onszelf, ons gedrag is ambivalent en we reageren automatisch en mechanisch. We lopen mentaal tegen dingen aan die we achteraf bekeken heel anders hadden kunnen hanteren.
Kortom, we halen niet het beste uit onszelf! Maar wat is dat dan, het Beste in onszelf? En hoe krijgen we het ‘eruit’?
Identificaties met van alles en nog wat blokkeren innerlijk licht. We hechten ons. Niet alleen aan ideeën, maar bijvoorbeeld ook aan bezit en status. Omdat we ons aan het ene hechten, wordt het andere eraan opponent. ‘Twee’ is geboren. Hieruit ontstaat opnieuw ellende.
Als we ons eigen functioneren wakker en zelfreflectief gaan waarnemen, zien we allerlei mechanismen, automatismen, aannames, enzovoort. We kunnen als objectief waarnemer zien wat onze stoorzenders zijn, die zon-verduisteraars. Dan wordt duidelijker wie/wat we wérkelijk zijn en welk potentieel we hebben. Als we ons dat ten volle realiseren en ons denken, voelen, spreken en doen-en-laten hieraan aanpassen – d.w.z. ons hier bewust voor inzetten – dan lossen geconditioneerde automatismen op en komen we in harmonie met onszelf én anderen. Dan verdwijnt onze chronische ‘zonsverduistering’. Dan worden we Licht in de zin van minder zwaar: we zijn mentale en emotionele ballast kwijt. Licht in de zin van helder: we zien wat werkelijk Waar is en wat niet.
Het observeren van onze innerlijke staat en vooral de verandering die hierin steeds plaatsvindt, maakt dat we zowel het innerlijke licht als de innerlijke schaduw in onszelf en in anderen zullen gaan zien en herkennen. Dit maakt de weg vrij voor echte communicatie.